Ik stond er altijd een beetje huiverachtig tegenover, de met veel aplomb aangekondige immersive experiences. Meestal gaan die ‘meeslepende ervaringen’ over het leven en het werk van grote kunstenaars. Met behulp van technologieën word je ondergedompeld in een nieuwe realiteit. Je wandelt als het ware het universum van de kunstenaar binnen, door de grote poort met veel toeters en bellen.
Ik kreeg de kans om in voorvertoning van zo’n nieuwe ervaring te genieten rond het leven en het werk van, jawel hoe kan het anders in Oostende in 2024, de grote Meester James Baron Ensor. James Ensor inspired by Light. In het unieke kader van de Dominicanerkerk werd op 6 grote schermen van elk 9 meter hoog het leven van de beroemde Oostendaar geëvoceerd aan de hand van foto’s, filmmateriaal, zijn kunstwerken, zijn muziek, en jawel A.I.
Het moet gezegd, de makers van deze voorstelling hebben zich grondig laten adviseren door Ensorexperten en curatoren. Van zijn kindertijd tot zijn begrafenis, met aandacht voor zijn mercantiele moeder en alcoholverslaafde vader, zijn geliefde zus Mitche en zijn vriendschap met de Brusselse familie Rousseau. Dit alles wordt met veel kleur en licht gebracht. De lijfspreuk van Ensor is niet voor niets ‘Pro Luce nobilis Sum’ (voor het licht ben ik edel, door het licht geadeld). Het mooiste licht vond hij in Oostende, boven de zee. Hij woonde er dan ook zijn hele leven, op drie jaar na die hij Brussel aan de Academie voor Schone Kunsten doorbracht.
Het is niet eenvoudig om het lange leven (Ensor werd 89 jaar) te vatten in een show van zo’n 50 minuten. Zijn bekendste werken komen er in voor, en de highlights uit zijn rijke carrière. Ik zat wel een beetje op mijn honger wat Ensor als activist betreft: dat aspect kwam nauwelijks aan bod.
Zo ijverde de kunstenaar voor het behoud van de dokken. Het Oostendse bestuur had namelijk het plan opgevat om de Oostendse dokken te dempen. Dat was zonder de activistische Ensor gedacht, want hij organiseerde een petitie om dit euvel idee te bestrijden. En zie, hij slaagde in zijn opzet. Na de oorlog, in 1947, werd wel het derde dok gedempt om er het nieuwe Stadhuis te bouwen, en het Vuurkruisersplein en het einde van de autoweg aan te leggen. Ondermeer het puin van het door de Duitsers vernielde kursaal werd erin gedumpt.
Ook het Duinenkerkje heeft hij van de sloop gered. Al in 1894 organiseerde hij mee het protest tegen de mogelijke afbraak. Ook had men het plan opgevat om de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Duinenkerk te slopen na de vernielingen door de Duitse bezetter in de Eerste Wereldoorlog. Die hadden namelijk de toren afgebroken om vijandige bombardementen te vermijden. Ze hadden ook de drie klokken weggevoerd die zouden worden omgesmolten tot oorlogsmateriaal. Tot op hoge leeftijd zou Ensor blijven strijden voor het behoud van de kerk. Hij heeft het beschermingsbesluit uit 1946 nog kunnen meemaken. Hij ligt ook begraven in de schaduw van zijn Duinenkerkje.
Hij was ook tegen vivisectie, het ontleden van levende organismen. Eind 19de eeuw kwam hij al op tegen vivisectie en voor dierenbescherming. Zijn gekende werk ‘Infâmes Vivisecteurs’ uit 1927 klaagt de kwalijke praktijk van vivisectie aan. Hij was ook een van de stichters van het Blauwe Kruis in Oostende. Niet enkel woorden of kunstwerken dus, maar ook daden.
Ensor klaagde ook de sociale situatie van de vissers aan, de kwalijke invloed van slechte geneesheren en de kerkelijke overheid.
De iconische kunstwerken die de activistische kant van James Ensor belichten, komen nog aan bod in de najaarstentoonstelling in het Ensorhuis. De kunstwerken van dichtbij kunnen bewonderen, met hun werkelijke afmetingen, geeft toch een andere ‘experience’. De grove borstelstroken of het fijn aangebracht parelmoer tonen het metier van de Meester ten volle.
Ik zou dan ook kunnen besluiten met de immersive experience aan te prijzen als instap, als eerste kennismaking met leven en werk van James Ensor. De echte kunstliefhebber bezoekt daarna 1, of beter nog alle 10 tentoonstellingen die in het Vlaamse land aan de Meester worden gewijd in 2024.
Foto: © Urban Mapping
