Kattenstoet in Ieper! Hoe de kat de mens vangt…
Lang geleden, in “mijn” stad Ieper, leefde een gigantische groep kleine lieve muisjes die onophoudelijk geplaagd werden door boze, stoute katten. Deze duivelse katten, onder leiding van hun sluwe zwarte aanvoerder Felix, terroriseerden de muizen en maakten het leven voor de arme diertjes schier ondraaglijk.
De muizen waren ten einde raad en besloten een bijzondere bijeenkomst te organiseren om een oplossing te vinden voor hun probleem. Tijdens deze bijeenkomst kwamen de muizen met het idee om een grootschalige optocht te organiseren, waarbij mensen zich als katten zouden verkleden. Ze geloofden dat dit de echte katten zou afschrikken, waardoor ze hen niet langer zouden lastigvallen. De schrandere muisjes vonden merkwaardig genoeg voldoende mensen die hun plan steunden.
Al snel werd begonnen met de voorbereidingen voor wat de eerste Kattenstoet van Ieper zou worden. De muizen werkten samen met de Ieperlingen om kostuums te maken en een route uit te stippelen voor de optocht. Toen de grote dag aanbrak, waren de straten van Ieper gevuld met mensen die zich hadden verkleed als katten. De muizen keken toe vanuit hun schuilplaatsen, gespannen afwachtend om te zien of hun plan zou werken.
Tot hun grote opluchting werden de echte katten inderdaad afgeschrikt door de massa katachtige figuren die door de straten liepen. Ze vluchtten weg en werden nooit meer gezien in Ieper. De eerste Kattenstoet was een groot succes en werd een jaarlijkse traditie in de stad, ter ere van de moedige muizen die hun stad hadden bevrijd van de kattenplaag. En zo leeft de legende voort, elk jaar opnieuw, in de vorm van de kleurrijke en feestelijke Kattenstoet van Ieper.
Onzin natuurlijk, maar wel een fabeltje dat leeft in Ieper.
Iets realistischer werd het in februari 2024, toen de stad Ieper – in navolging van steden als Brugge en Gent – haar eigen lichtfestival opzette. Het unieke aan het Ieperse “Snapcat” project was de audiovisuele wandeling met videomappings die op historische gebouwen en delen van de vestingmuren in Ieper werden geprojecteerd. Alles stond – hoe kan het anders – in het teken van de kat. Op zes unieke plaatsen werden Ieperse kattenlegendes in geuren en kleuren uitgebeeld. Een waar zintuiglijk genot, waar elke Ieperling terecht trots op was.
Onze katjes, dat zijn natuurlijk geen boze bloeddorstige roofdieren… één voor één sloebertjes, dat wel… maar zo onweerstaanbaar schattig, eerlijk en lief.
Laat ons bij wijze van voorbeeld even inzoomen op het verhaal dat op het Iepers “Vleeshuis” werd geprojecteerd:
We schrijven 9 juli 1370. Het is weer eens Jaarmarkt in Ieper: van heinde en verre zakken kooplieden en handelaars van alle slag af naar onze prachtige stad.
Op de Grote Markt staat een gigantische tribune opgesteld. Klokslag 3 uur zal er een indrukwekkende stoet passeren, waarbij Vlaamse Edelen op hun rijk versierde paarden door de straten zullen paraderen.
Ook Graaf Lodewijk Van Male komt van Brugge naar Ieper afgezakt. Hij heeft aan de burgemeester zijn geliefkoosde thema opgelegd: zijn dochter Maria Van Male is dol op katten, daarom moet de stoet helemaal in het teken van die leuke beestjes staan.
De tribune zit eivol, de Graaf heeft plaats genomen tussen de Edelen van de stad. Zo zit de Bisschop van Ieper links van hem. Plots weerklinkt trompetgeschal vanop de Belforttoren. De stoet komt er aan, onder luid ritmisch tromgeroffel. Vervolgens passeren de vlaggen van de Vlaamse provinciën, en daarna maken de Edelen te paard hun opwachting. Ze buigen diep voor de Graaf van Vlaanderen.
Dan is het de beurt aan de dansgroepen: ze beelden wilde katten uit die vreemde kronkels maken. De ooooh’s en aaaah’s uit het publiek volgen elkaar op…
En zo gaat het nog een tijdje door.
Regisseur Bartolomeus Koffieklets passeert de revue, terwijl hij nog een hele bende andere dieren, waaronder honden en kamelen naar Ieper haalt…
Huh? Koffieklets? Aan humor geen gebrek in Ieper: men heeft het hier klaarblijkelijk over Bart Cafmeyer, die aan zijn laatste Kattenstoet als regisseur toe is: “Nog een laatste keer, dan is het tijd voor een jongere generatie” zegt Bart. Zijn eerste Kattenstoet regisseerde hij in 1996 of 1997; bijna drie decennia later wordt de 46ste editie de allerlaatste waarvoor hij de regie op zich neemt. Zijn opvolger wordt Steven Duyck.
Bart Cafmeyer is naast schrijver tevens leraar aan de kunstacademie, hij is bovendien de oom van actrice Maaike Cafmeyer. Beiden zijn afkomstig van Torhout maar hebben nauwe banden met het Heuvelland, als ik het goed voorheb.
Maar hoe is die bijzondere, wereldberoemde kattenstoet nu feitelijk écht ontstaan?
Op 13 maart 1938 had een eerste, bescheiden “Kleine Kattenstoet” plaats: er was een fanfare, een nar en negen ereknapen die elk een pluchen kat bij hadden. De korte stoet eindigde aan het belfort, waar de katjes uitgegooid werden.
Berucht is natuurlijk het Middeleeuwse (en weerzinwekkend barbaarse) verhaal waarbij levende katten van de belforttoren werden gegooid, vermoedelijk omdat de arme diertjes ervan verdacht werden de pest in Ieper te verspreiden. Het was trouwens niet alleen in Ieper dat dergelijk gebruik bestond, ook in Gent en andere Europese steden gebeurde het…
Na – nog maar eens – een Wereldoorlog in Ieper zou het duren tot 1946 voor de Kattenstoet een tweede edite zou kennen: op 17 maart 1946 was het zo ver: opnieuw werden pluchen katjes van de Belforttoren gegooid, opnieuw ging ook de Kattenstoet uit, en werd de kat symbolisch bejubeld en/of veroordeeld op de Grote Markt.
Maar toenmalig burgemeester Albert Dehem, die ik trouwens goed gekend heb, had grootsere plannen: In de jaren 50, toen overal in onze streek folkloristische stoeten opkwamen, werd zijn droom werkelijkheid. Samen met lokale namen zoals bijvoorbeeld mijn oud-leraar Frans aan het college te Ieper, Daniël Merlevede, creëerde Dehem een grootschalige stoet met 1500 figuranten. Prachtige kostuums, indrukwekkende praalwagens en de fantastische ontwerpen van Frans van Immerseel maakten de Kattenstoet tot een waar spektakel.
Op de tweede zondag van de Vasten in 1955 was de eerste “echte” Kattenstoet een feit. Voor burgemeester Dehem was het een manier om het verwoeste Ieper na de oorlog weer op de kaart te zetten. Het samenhorigheidsgevoel van de bevolking werd versterkt, en op een gegeven moment werd Ieper zelfs meer bekend omwille van de stoet dan om de herinnering aan de “Groote Oorlog”.
Jarenlang was regisseur Roger Quaeghebeur de drijvende kracht achter de stoet, tot Bart in 1996 de fakkel van hem overnam.
Heb je nog geen plannen voor komende zondag 12 mei? Ja… dan weet je het wel natuurlijk! Maar eerst en vooral is het moederdag! Geniet ervan!
Foto’s: © Kattenstoet, © Eric Flamand Snapcat op Youtube
